Reszel

Reszel - miasteczko na Warmii

Przysłowia ludowe: Gust kobiety, łaska pańska i marcowa pogoda zawsze niestałe

Reszel - ciekawostki historyczne

O byłym "reszelskim" jeziorze

O byłym "reszelskim" jeziorze

Któż dziś z mieszkańców Reszla wie, że w bezpośrednim sąsiedztwie ich miasta było niegdyś stosunkowo duże jezioro. Ślady o jego istnieniu można znaleźć w przynajmniej w kilku opracowaniach.

W opracowaniu "Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic", wydanym w 1978 roku przez Wydawnictwo Pojezierze w rozdziale "Dzieje Reszla" S. Mojzych-Rudowska pisze: "W styczniu 1389 roku biskup Henryk Sorbom nadał miastu ziemię pod budowę kanału doprowadzającego wodę z odległej o kilka kilometrów rzeki wypływającej z jeziora Klewno w pobliżu wsi Robawy".

Informacja ta zawiera wiele nieścisłości. Chodzi tu bowiem o rzekę Cynę, która przepływa nieopodal Robaw i nie wypływała a wpływała ona do nie istniejącego od co najmniej 100 lat jeziora Klewno. Potwierdzenie tego można znaleźć w opracowaniu A. Poschmanna "600 Jahre Rössel. Bilder aus alter und neuer Zeit" z 1937 roku, który pisze:

" Gleba na której znajduje się Reszel składała się z ciężkiej, nieprzepuszczalnej gliny. Poziom wód gruntowych był bardzo nisko (ok. 90 m); budowa studni nie była wiec możliwa. Mieszczanie więc otrzymali zezwolenie na skierowanie wód strumyka zwanego Wilczką (płynie na wschód od miasta do "Jeziora Klewneńskiego") do miasta ".

Kwestię istnienia niegdyś i lokalizacji jeziora można jednoznacznie wyjaśnić na podstawie mapy Warmii z 1755 roku sporządzonej przez elbląskiego geografa i miedziorytnika J. F. Enderscha (mapę tę można znaleźć na niemieckiej stronie internetowej pod hasłem "Die Endersch-Karte des Ermlands von 1755"). Z mapy tej wynika, że jezioro znajdowało się między Reszlem a Klewnem.

Nazwa jeziora Klewno lub Klewneńskie, spotykana w źródłach historycznych, wzięła się z jego bezpośredniego sąsiedztwa, starszej o rok od Reszla, osady Klewno.

Istniejące kiedyś jezioro było źródłem utrzymania rybaków. Świadczą o tym niektóre dawne nazwy ważnych dla miasta obiektów. Nieistniejąca już brama miejska i istniejący dotąd most Wysoki po wschodniej stronie miasta miały niegdyś nazwy: brama Rybacka i most Rybacki. Obecna ulica Mazurka, której przedłużeniem była droga w kierunku jeziora i dalej wzdłuż jego południowych brzegów do Klewna, nosiła nazwę ulicy Rybackiej.

Z analizy przeprowadzonej na podstawie map geodezyjnych, tak w zakresie rzędnych terenu jak i lokalizacji przeszłych oraz istniejących ciągów komunikacyjnych (dróg lokalnych, wiejskich i polnych) stosunkowo dokładnie można wyznaczyć zarys "reszelskiego" jeziora. Położenie, kształt i obszar dawnego jeziora przedstawia zamieszczony tu rysunek (rys. 1).

Od strony południowej brzeg jeziora sięgał prawie podstawy obecnego nasypu kolejowego i podstawy nasypu drogi do Klewna. Od wschodu jezioro dochodziło aż pod wieś Klewno. Od strony północnej wschodnia część jeziora sięgała niemal do istniejącej dotąd drogi polnej. W miejscu wpływu strumyka od strony północnej jezioro wrzynało się w ląd, tworząc niewielką zatoczkę.

Zachodnia część jeziora w kształcie języka zachodziła aż na obecną, wychodzącą z ulicy Kościuszki, drogę do Worpławek. W przeszłości droga ta zaczynała się przy szosie do Korsz, co widać na przedstawionym tu fragmencie mapy sprzed ok. 50 lat. Początkowy odcinek tej drogi wił się w charakterystyczny sposób wskazujący na omijanie naturalnej przeszkody, jaką stanowił "jęzor" zachodniej części jeziora.

Jezioro, o którym mowa, miało długość ok. 1,5 km i szerokość od 200 do 250 m (w najszerszym miejscu miało ono szerokość ok. 400 m). Powierzchnia jeziora wynosiła ok. 40 ha. Z rzędnych terenu wynika, że było to jezioro płytkie ze średnią głębokością ok. 2 m. W środkowej części akwenu głębokość jeziora mogła dochodzić do 4 m.

Występujące przy brzegach płycizny zarastały bogatą roślinnością na co wskazuje żyzność gleb w miejscu dawnego jeziora. Tego typu jeziora, będące w zasadzie swoistymi rozlewiskami, są z reguły bogate w ryby i ptactwo wodne (patrz rozlewisko Morąskie) i tak też prawdopodobnie było w przypadku "reszelskiego" jeziora.

Reszel, ciekawe pod względem historycznym miasto, zyskałoby na swojej atrakcyjności gdyby posiadało własne jezioro z miejskim kąpieliskiem. O próbie jego przywrócenia świadczy informacja zawarta w Gazecie Reszelskiej, Numer 2 (22) z lutego 2001 roku. Podjęta przez mieszkańców Reszla inicjatywa rozbija się jednak, jak na razie, o sprawy finansowe.

REKLAMA

opublikowano: 2004-06-12, © Tadeusz Rawa,

5923

Komentarze

Do informacji o reszelskim jeziorze mógłbym nieco dołożyć. Jezioro obok nasypu kolejowego widziałem w roku 1960. Było to rozlewisko o całkiem przyzwoitej powierzchni, dokładnie jak przedstawione to jest na mapce.
Skąd się wzięło wtedy jezioro?
Otóż latem 1960 roku remontowano most na ulicy Kościuszki. Aby rzeczka (wtedy nazywano ją Sajną) nie przeszkadzała w pracach, zatamowano ją montując w kanale nasypu kolejowego drewnianą przegrodę z desek. Z nasypu kolejowego doskonale było widać, jak jezioro się powiększa. Chodziłem tam z ojcem gdyż była to lokalna ciekawostka. W pierwszych dniach września 1960 roku prace remontowe mostu jeszcze trwały, jezioro stawało się coraz większe, sięgając dosyć daleko na północ i w stronę Klewna. Okres, w którym mieliśmy swoje jezioro dobrze zapamiętałem, gdyż wtedy właśnie rozpoczynałem naukę w pobliskiej Szkole Podstawowej Nr 1. Jezioro to powinni pamiętać szczególnie mieszkańcy ulicy Kościuszki.
Jak daleko mogło sięgać dawne jezioro?
Wskazują na to grube pokłady torfu znajdujące się na terenie "REMY". Pod koniec lat 60 w Remie przedłużano tor kolejowy. W tym celu usypano wysoki nasyp. Obok nasypu utworzyły się wkrótce dosyć wysokie wały torfu, wysokości ok 2 metrów. Nasyp był sypany do momentu, aż przestał osiadać. Tyle mogę dodać ciekawostek o jeziorze.
Bedąc dzieckiem chodziłam w to miejsce na spacery z moim dziadkiem. Już wówczas miałam wrażenie, że kiedyś mogło znajdować się tam jezioro. Potwierdziły to potem stare mapy Warmii, które przeglądałam w Ośrodku Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego gdy zbierałam materiały do mojej pracy magisterskiej na temat warmińskiego plebiscytu w 1920 roku..Pozdrawiam Reszel i okolice :-)
Istniało jeszcze jedno jezioro na terenie obecnej gminy Reszel (wg. mapy z XIX w.) we wsi Zawidy (za skrzyżowaniem dróg do Biskupca i Lutr ) jadąc od Mnichowa.

ostatnie artykuły z tego działu:

Rys. 1. Kształt i położenie jeziora Klewneńskiego fot.Tadeusz Rawa
fot. Tadeusz Rawa
Rys. 1. Kształt i położenie jeziora Klewneńskiego
tereny po dawnym jeziorze fot.Krzysztof Majcher
fot. Krzysztof Majcher
tereny po dawnym jeziorze