Reszel

Reszel - miasteczko na Warmii

Przysłowia ludowe: Gdy październik mokro trzyma, zwykle potem ostra zima.

Reszel - ciekawostki historyczne

Sekrety reszelskiej historii

W 2018 roku Towarzystwo Miłośników Reszla i Okolic wydało książkę pt. „Reszel - 680 lat historii miasta” pod redakcją Grzegorza Białuńskiego i Roberta Klimka. Tę bardzo ciekawą pozycję piśmiennictwa historycznego przekazała mi Pani Jolanta Grzyb - prezes wyżej wymienionego towarzystwa. Mnie, Tadeusza Rawę, jako autora książki pt. „Reszel 1337-2014”, wydanej rok wcześniej przez Urząd Gminy w Reszlu, szczególnie zainteresował rozdział pt. „Między prawdą a zmyśleniem: trzy błędy historyczne z dziejów Reszla”, opracowany przez Roberta Klimka. Trzy błędy, dotyczące daty powstania zamku, nazwy reszelskiej rzeki i materiałów użytych do budowy mostów: Wysokiego i Niskiego, miały, zdaniem Roberta Klimka, duży wpływ na opis dziejów Reszla, a w związku z tym nadszedł czas by one same stały się historią.

Sprawa pierwsza, którą zajmuje się Robert Klimek, dotyczy powszechnego błędnego przekonania, że pierwszy zamek (strażnica) w Reszlu został zbudowany przez Krzyżaków w 1241 roku. Robert Klimek dowodzi, że pierwszy zamek mógł być zbudowany przez Krzyżaków dopiero po 1251 roku, i z czym chyba trzeba się zgodzić.

Sprawa druga, którą omawia Robert Klimek dotyczy niejasności w zakresie nazwy rzeki przepływającej przez Reszel. Tą sprawą zajmowałem się w 2004 roku. Wyniki moich rozważań przestawiłem w opracowaniu pt. O nazwie reszelskiej rzeki zamieszczonym na niniejszym portalu w zakładce ciekawostki historyczne. Opracowanie Roberta Klimka, poświęcone tej sprawie, jest nieco szersze i pogłębione w stosunku do mojego. Tak z moich, jak i jego ustaleń wynika, że przepływająca przez Reszel rzeka nosiła w średniowieczu nazwę Izera. Robert Klimek swoje rozważania skupia głównie na pytaniu: Dlaczego rzeka w Reszlu nosi nazwę Sajna? Też nie wiem dlaczego, skoro reszelski strumień rzeki toczy mniej wody niż strumień legiński. Z tego punktu widzenia pierwszy jest dopływem drugiego i formalnie nie jest początkowym odcinkiem rzeki Sajny.

Sprawa trzecia dotycząca błędów związanych z datowaniem powstania dwóch mostów, jednego o nazwie Wysoki (Rybacki) i drugiego o nazwie Niski jest szczególnie ważna, ponieważ błędy z tym związane są powielane w wielu opracowaniach, także w wyżej wymienionym moim eseju. Powodem takiego stanu rzeczy może być błąd popełniony w przeszłości przez piszącego, tłumacza lub drukarza. Dotarcie do źródła błędu z pewnością nie będzie łatwe. Robert Klimek w swoim opracowaniu stwierdza, ze most Wysoki jako murowany nie powstał w średniowieczu, a na przełomie XVII i XVIII wieku. Wcześniej był to most drewniany, co uwidacznia zamieszczony przez Roberta Klimka plan Reszla Eustachiusa Strelznera z 1620 roku.

Pierwszym mostem na reszelskiej rzece, zbudowanym z drewna w połowie XIV wieku, był most w ciągu obecnej ulicy Płowce. Miejsce lokalizacji mostu ze względu na w miarę łagodne nachylenie terenu pozwalało na zbudowanie niskiego o dużej wytrzymałości mostu, przez który mógł być realizowany także transport ciężki zaopatrujący miasto w różnego rodzaju materiały z kierunku Klewna, Kętrzyna i Mrągowa. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, ze Most Niski z kamienia i cegieł (zbliżony wyglądem do obecnego) powstał mniej więcej w tym samym czasie co Most Wyskoki w wersji murowanej, tj. na przełomie XVII i XVIII wieku.

Most Wysoki (Rybacki), w wersji drewnianej powstał w ostaniem dziesięcioleciu XIV wieku, głownie z potrzeby zbudowania akweduktu przesyłającego nad głębokim (ok. 16 m.) jarem rzecznym wodę do rozmieszczonych w mieście studni nalewkowych (rząpi). Data powstania akweduktu wynika wprost z zapisu: Biskup warmiński Henryk Sorbom podczas pobytu na zamku w Reszlu 20 stycznia 1389 r. przyznał miastu 20 włók lasu (ok. 336 ha) i jednocześnie wydał pozwolenie na zbudowanie kanału kierującego do miasta część wód górnego odcinka reszelskiej rzeki. Obiekt biegnący ponad jarem rzecznym spełniał dwie funkcje: akweduktu i ciągu komunikacyjnego. Powiązanie tych funkcji dawało dwie korzyści a nie jedną związaną tylko z przesyłaniem wody do miasta. Szerokość mostu wynosiła nieco ponad 4 m, tak inne mosty tamtego czasu.

Most w Reszlu – bruckeyserne – po raz pierwszy jest wymieniany w źródłach w 1475 r. Jak wskazuje jego nazwa prowadził on przez rzekę Izerę. Robert Klimek przyjmuje, że: chodzi tu o most Niski leżący w ciągu obecnej ulicy Płowce, stanowiącej początek głównej drogi do Kętrzyna. Moim zdaniem chodzi tu o bardziej okazały most Wysoki, a nie o przerzucony nieopodal przez tę samą rzekę skromny, również drewniany, most Niski.

W marcu 1564 roku, jak pisze Robert Klimek, doszło do konfliktu rady miasta Reszla ze starostą szestneńskim o zatrzymanie 41 bali dębowych przeznaczonych na budowę mostu w Reszlu przy wjeździe do miasta. Robert Klimek pisze dalej: wiele przemawia za tym, że „gotycki most”, jak się go powszechnie nazywa w literaturze przedmiotu, wybudowany został dopiero w 2. połowie XVI wieku, i to z drewna. Sądzę jednak, że chodzi tu nie o pierwszy most, a kolejny budowany na miejsce całkowicie wysłużonego. Od powstania pierwszego mostu Wysokiego (z akweduktem) minęło już ponad 160 lat. Trzeba wiedzieć, że mosty wykonane z drewna iglastego mają trwałość do 30, a mosty z drewna dębowego do 50 lat, i to przy zapewnionej bieżącej konserwacji i koniecznych naprawach.

Robert Klimek za najbardziej prawdopodobną datę wybudowania murowanego mostu Wysokiego przyjmuje przełom XVII i XVIII w., z czym trzeba się zgodzić, Most z cegły na kamiennej podmurówce miał pierwotnie trzy arkady, później cztery; ulegał on kilkukrotnym przekształceniom, m.in. przez wzmocnienie arkady głównej (rzecznej) i zamurowanie arkad bocznych, a głównym celem tego działania było konieczne wzmocnienie mostu, to ze powstały w nim jakieś pomieszczenia było efektem dodatkowym. Stan mostu po tych wzmocnieniach pokazuje litografia z 1833 roku, zamieszczonej w opracowaniu Roberta Klimka Warto wiedzieć, że trwałość murowanych i kamiennych elementów mostowych wynosi odpowiednio około 100 i 1000 lat. Ostatni remont mostu Wysokiego, przywracający jego pierwotny kształt został zakończony w 2000 roku. Zaś remont i odtworzenie kamienno-ceglanego mostu Niskiego zakończono w 2012 r.

W Reszlu jest jeszcze jeden most. Znajduje się on w ciągu obecnej ulicy Słowackiego. Spina on brzegi dawnej fosy przed bramą Wysoką, rozebraną ,tak jak dwie inne, na początku XIX w. Jako murowany powstał on prawdopodobnie w tym samym czasie co opisywane powyżej.

Dlaczego zatem w wielu źródłach podaje się że most Wysoki, ale i most Niski były zbudowane w XIV w, jako obiekty murowane? Odpowiedź może być tylko jedna: Błąd mógł powstać z niezbyt precyzyjnych zapisów piszącego lub na etapie przygotowania opracowania do druku. Błąd ten, powielany przez lata, i to w niejednej publikacji, a także, niestety w moim opracowaniu pt. Reszel -1337-201, niełatwo będzie wymazać z ludzkiej pamięci.

Literatura:

  • Rawa. T., Reszel 1337-2017, Urząd Gminy w Reszlu, 2017.
  • Reszel – 680 lat historii miasta, pod redakcją G. Białuńskiego i R. Klimka, Towarzystwo Miłośników Reszla i Okolic, Reszel, 2018.
  • Zobel H., Alkhafaji T., Wróbel M., Metoda określania trwałości mostów drogowych, Inżynieria i budownictwo, 11/2017
  • Czudek H., Wysolowski A., Trwałość mostów drogowych, Wyd. Komunikacji i Łączności, Warszawa, 2005.
  • Wykłady Maksymiliana Tulliego, Mosty drewniane, Zeszyt I, Mosty belkowe i jarzmowe, Lwów 1895.

REKLAMA

opublikowano: 2022-05-25, © Tadeusz Rawa,

278

ostatnie artykuły z tego działu:

 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot.Krzysztof Majcher
fot. Krzysztof Majcher
 fot.Krzysztof Majcher
fot. Krzysztof Majcher
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
 fot. Źródło
fot. Źródło
Tajemne i mroczne ścieżki rzeki fot.Krzysztof Majcher
fot. Krzysztof Majcher
Tajemne i mroczne ścieżki rzeki